Publicystyka

- I nikogo nie zaraził?

- Z załogi nikogo, a czy kogoś z Wietnamczyków nie wiem. Wynieśli go ze statku na ląd w jednej z baz odbiorczych. Gdyby nie wybielenie wapnem miejsca gdzie przebywał, nikt by nie wiedział, że na naszym statku był przypadek
takiej groźnej zakaźnej choroby.

- Coraz większe problemy załoga miała natomiast z amebozą?

- Niestety tak. Po kilku tygodniach wożenia Wietnamczyków znacząca część załogi była zarażona tą chorobą. Nic zresztą nie robiliśmy, żeby przed nią się zabezpieczyć, bo nic o niej wcześniej nie wiedzieliśmy. O występującym
w tym rejonie Azji tego rodzaju zagrożeniu nie poinformował nas, ani armator, ani czarterujący. Szczególnie duże pretensje mieliśmy do czarterującego, który na swoim statku z rosyjską załogą, od Wietnamczyków odgrodził specjalną siatką i od samego początku wprowadził tam ściśle przestrzegane rygory związane z przygotowaniem
wody i żywności do konsumpcji. Dlaczego ciągle mamy biegunki dowiedzieliśmy się najpierw od francuskich żołnierzy, którzy przywozili łodziami desantowymi pod burtę naszego statku Wietnamczyków. Było wśród nich
wiele osób pochodzenia polskiego, z którymi załoga mogła bez trudu i szczerze na ten temat porozmawiać.
Bardzo pomógł nam też, a mnie w szczególności, francuski lekarz dr Furonge, który dał mi nie tylko szczegółowe instrukcje jak zapobiegać i leczyć amebozę, ale również sporo leków niwelujących skutki tej przykrej choroby.
Wkrótce tez z kapitanem Romualdem Cielewiczem doprowadziliśmy do przybycia na statek kilkuosobowej ekipy sanitariuszy i laborantów z odpowiednią aparaturą, mikroskopami itp. która przebadała całą załogę. Okazało się,
że ponad 80 proc. załogantów było nosicielami ameby. Zaczęliśmy więc ją intensywnie leczyć, przestrzegając jednocześnie zasad higieny. Przede wszystkim zaczęliśmy, nawet do mycia zębów, używać tylko przegotowanej
wody, nie mówiąc już o piciu. Ograniczyliśmy też kontakty z Wietnamczykami, które początkowo były wręcz
familiarne. Kąpiąc i myjąc się uważaliśmy by nie napić się wody, która najczęściej była skażona tym pasożytem. Świeże warzywa zakupowane na miejscu kucharz przed spożyciem musiał maczać w kalium. Systematycznie na statek docierały też wietnamskie służby medyczne badające florę bakteryjną załogantów, które pomagały mi
również w leczeniu ameby.

- Przypuszczam, że odbijało się to również na samopoczuciu załogi?

- Oczywiście, po początkowym entuzjazmie nie pozostało śladu. Zamiast tego było coraz większe przygnębienie, zwłaszcza gdy okazało się, że czarter statku z pierwotnych 4 miesięcy został przedłużony o kolejne miesiące.
Jeden z członków załogi, Grek z pochodzenia, próbował nawet popełnić samobójstwo, wbijając sobie ostrze
scyzoryka w serce. Na szczęście chybił o 2 cm. Pan sobie wyobraża, że ja młody człowiek, bez żadnego
medycznego doświadczenia, tylko nieco w jej materii oczytany, uratowałem go – wyjąłem mu nóż z klatki
piersiowej, dałem antybiotyk i zaszyłem ranę. Wyleczyłem też marynarza, który podczas sztormu tak
niebezpiecznie upadł, że otworzyła mu się torebka stawowa w kolanie. Miałem też na statku ciekawy przypadek choroby tropikalnej, której żaden wietnamski lekarz nie był w stanie zdiagnozować. Uczynił to dopiero
wspomniany dr Furonge, ale tylko dlatego, że pokazałem mu sporządzone przeze mnie dobowe wykresy
temperatury jego ciała. Mimo jednak tak owocnej praktyki medycznej, a może dlatego, za żadne skarby nie
chciałbym być lekarzem.

- Słyszałem, że problemy chorobowe załogi „Kilińskiego” legły u podstaw powołania kilka lat później w Gdyni
Instytutu Medycyny Morskiej i Tropikalnej.

- Po powrocie, we wrześniu 1955 r. załogi „Kilińskiego” do kraju troskliwie zajął się nią personel
Portowego Ośrodka Zdrowia, kierowany wówczas przez cenionego, nie tylko przez marynarzy, dr Józefa
Stankiewicza. To on chyba jako pierwszy postulował powołanie w Trójmieście placówki specjalizującej się w
leczeniu chorób tropikalnych. Przypuszczam też, że przyczyniło się do tego również moje – jako oficera
sanitarnego – sprawozdanie z tego rejsu. Kilka też razy swoimi doświadczeniami z leczenia ameby na statku, dzieliłem się z personelem Akademii Medycznej. Wydaje się, że dla ok. 90 proc. tych ludzi był to również temat zupełnie nowy. Mogę powiedzieć, że byłem wtedy ekspertem od ameby. Oprócz wiedzy ogólnej na jej temat, sam leczyłem się z tej dokuczliwej choroby w instytucie Pastera w Antwerpii. PLO poszły mi na rękę i zatrudniły na
statku linii krótkiej, który często zawijał do Antwerpii. Tam mnie zresztą w pełni z tej choroby wyleczyli.

- Wracając do zasadniczego wątku, proszę powiedzieć jak wyglądało zaokrętowanie i wyokrętowanie żołnierzy i przeładunek sprzętu wojskowego?

- Załadunek i wyładunek sprzętu wojskowego, wśród którego były działa artyleryjskie, pojazdy samochodowe,
a także używane do transportu sprzętu słonie był wykonywany przez załogę, przy pomocy statkowego sprzętu przeładunkowego. Była to bardzo niebezpieczna praca, głównie dlatego, że odbywała się na otwartych redach,
często przy wysokiej fali monsunowej. Ponadto tak do końca nigdy nie wiedzieliśmy ile rzeczywiście tego niebezpiecznego ładunku mieliśmy załadować. Przekazywane przez Wietnamczyków informacje o tych ładunkach bardzo często dalekie były od prawdy. Uczciwie też muszę powiedzieć, że również stan techniczny statkowego
sprzętu przeładunkowego pozostawał wiele do życzenia. Wietnamskich żołnierzy na nasz statek transportowały
łodzie desantowe obsadzone najczęściej młodymi francuskimi żołnierzami z poboru, a ich wyładunek najczęściej odbywał się przy pomocy niewielkich rybackich łodzi holowanych przez nasze ratunkowe łodzie motorowe. Ze
względu na brak oznakowania nawigacyjnego i najczęściej dość trudnych warunków pogodowych transporty
odbywały się tylko w porze dziennej. Jednorazowo takim zestawem przewoziliśmy ok. 30 Wietnamczyków i kilka
ton sprzętu wojskowego. Bardzo dokuczliwy był dla nas brak prognoz dotyczących często zmieniających się tam warunków pogodowych. Na obszarach tych zupełnie nie było stacji transmitujących prognozy pogody. Jedynym źródłem z którego mogliśmy czerpać informacje o pogodzie, ale na sąsiednich akwenach była amerykańska
stacja meteorologiczna na Filipinach. W tych warunkach unikanie częstych w tym rejonie tajfunów, wymagało wysokich kwalifikacji i nawigacyjnego nosa od załogi „Kilińskiego”. Chciałbym podkreślić, że mimo trudnych warunków nawigacyjnych i transporcie tak ogromnej liczby ludzi i niebezpiecznego sprzętu nie zanotowano, poza
już wymienionymi przypadkami, żadnych poważniejszych wypadków, zarówno wśród załogi, jak i wietnamskich żołnierzy.

- Czy za swoją pracę zyskaliśmy uznanie Wietnamczyków?

- Ogromne. Ponieważ repatriację wojsk i cywilów z południa na północ musieliśmy przeprowadzić w określonym
przez francusko-wietnamskie porozumienie czasie, nie było warunków na świętowanie. Widzieliśmy jednak, że starają się jak mogą by nas zadowolić. Wiele razy załoga „Kilińskiego” gościła muzyczne zespoły ludowe,
często była też zapraszana na różnego rodzaju lokalne uroczystości. Pokazywali nam gazety, gdzie dużo o nas
pisano. Zawinięcia naszych łodzi motorowych odbywały się zazwyczaj na oczach tłumu wzruszonych, cieszących
się Wietnamczyków. Dawali nam różnego rodzaju prezenty, często kłopotliwe. Pamiętam, że raz, chyba z okazji
święta 1 maja, otrzymaliśmy dwa piękne słoniowe kły na hebanowym postumencie. Nie wiedzieliśmy co z nimi
zrobić, więc na statkowym zebraniu podjęliśmy uchwałę, że prezent ten załoga przekaże prezydentowi Bierutowi.
Gdy kiedyś, odpowiadając na ich kolejne pytania, co mogą dla nas zrobić powiedzieliśmy, że niedaleko naszego
portu w Oliwie powstaje zoo, do którego egzotyczne zwierzęta najczęściej przywożą marynarze i że załoga
„Kilińskiego” chętnie by się do akcji tej również włączyła. Wieść ta błyskawicznie rozeszła się po okolicznych miasteczkach i wsiach. Po kilku tygodniach mieliśmy już na naszym statku mini zoo: 7 węży boa (w tym dwa olbrzymie), 12 małp, 16 egzotycznych ptaków, 2 lisy tropikalne, 2 mangusty oraz słonia, który na pokład naszego
statku miał wejść w ostatniej chwili przed zakończeniem naszej akcji.